Σημειώσεις πάνω στο βάθος εστίασης, βάθος πεδίου, υπερεστιακή απόσταση.

Πριν αναρωτηθείτε γιατί ξεκινώ αυτή την κατηγορία με αυτό τον τρόπο, διαβάστε πρώτα τα της εισαγωγής στην κατηγορία και κατόπιν επιστρέψτε σε αυτό το κείμενο.

Πάλι όμως φαίνεται παράξενο γιατί το πρώτο πράγμα που θα έπρεπε κάποιος να δει θα ήταν να αρχίσει να παρατηρεί άμεσα φωτογραφίες. Ωστόσο είπα να καταχωρήσω κάποιες σημειώσεις μου κυρίως προς δική μου διευκόλυνση. Γιατί όπως λένε «η επανάληψη είναι μήτηρ πάσης μαθήσεως». Από την άλλη ίσως τελικά να κάνω λογιαριασμό στο flickr και επομένως το να ανεβάζω και εδώ φωτογραφίες μπορεί να είναι άσκοπο. Όμως πιθανόν να συμβούν και τα δύο ενδεχόμενα.

Ακολουθώντας το κείμενο από αυτό το άρθρο στον παρακάτω σύνδεσμο στα αγγλικά, καταγράφω τις πληροφορίες με τον τρόπο που τις εμπέδωσα.

http://skullsinthestars.com/2008/07/14/in-depth-depth-of-focus-and-depth-of-field/

Για απόσταση “o” ενός αντικειμένου μπροστά από το κέντρο του φακού και για απόσταση “i” πριν από το κέντρο του φακού (και εντός της κάμερας) της προβολής της εικόνας του αντικειμένου στο φιλμ ή στον αισθητήρα έχουμε τα εξής:

1. Βάθος εστίασης είναι εκείνο το εύρος εστίασης της προβολής του αντικειμένου πάνω στο φιλμ ή στον αισθητήρα κατά το οποίο το αντικείμενο που στοχεύουμε σε απόσταση “ο” παραμένει εστιασμένο. Το εύρος κοντά στο σημείο εστίασης αυξάνεται όσο ανεβάζουμε τον αριθμό f  δίνοντας μεγαλύτερο βάθος εστίασης στην εικόνα που προβάλλεται στον αισθητήρα ή στο φιλμ. Ωστόσο επειδή έτσι μειώνεται η ποσότητα του φωτός που φθάνει στον αισθητήρα, χρειάζεται να ανεβάσουμε ISO ή να κάνουμε χρήση φλας.

   Μία περιεκτική εξήγηση για το βάθος εστίασης μας δίνεται σε αυτόν τον σύνδεσμο.

2. Βάθος πεδίου για συγκεκριμένο εστιακό μήκος φακού, είναι το εύρος της περιοχής που περιβάλλει το αντικείμενο που σκοπεύουμε και παραμένει εστιασμένη για συγκεκριμένη εστιακή απόσταση “i” της εικόνας που προβάλλεται στον αισθητήρα ή στο φιλμ. Η περιοχή αυτή αντιστοιχεί στο 1/3 του συνολικού βάθους πεδίου που είναι μπροστά από το σημείο εστίασης και στα 2/3 που είναι πίσω από το σημείο εστίασης. Αυτό εξαρτάται κυρίως από το εστιακό μήκος του φακού που χρησιμοποιούμε. Δηλαδή φακός 18mm έχει μεγαλύτερο βάθος πεδίου από φακό 55mm αφού έχει τη δυνατότητα να συμπεριλάβει περιοχή μεγαλύτερου εύρους από εστιασμένα αντικείμενα στο ίδιο βάθος εστίασης κατά αναλογία f σε σχέση με έναν φακό 55mm. Επίσης σε σταθερό φακό π.χ. 50mm με δεδομένη τιμή διαφράγματος f, το βάθος εστίασης δεν μεταβάλλεται, αλλά μεταβάλλεται το βάθος πεδίου αναλόγως της απόστασης “ο” μπροστά από τον φακό όπου έχουμε εστιάσει.

Από τα παραπάνω και κυρίως χρησιμοποιώντας στην πράξη το βάθους πεδίου προκύπτει ο ορισμός της υπερεστιακής απόστασης (hyperfocal distance). Το τι είναι ακριβώς η υπερεστιακή απόσταση το εξηγεί με μαθηματικές συναρτήσεις ο παραπάνω σύνδεσμος στα αγγλικά που παρέθεσα, αλλά ωστόσο μια σαφέστερη εμπειρική κυρίως εξήγηση δίνει η πιο κάτω αναφορά σε ελληνικό forum που γκούγκλαρα.

http://www.dpgr.gr/forum/index.php?topic=34500

Κατόπιν τούτου, ένα καλό εργαλείο που μας είναι χρήσιμο στον υπολογισμό του βάθους πεδίου, αλλά και της υπερεστιακής απόστασης σε εμάς τους απλούς χρήστες που έχουμε μηχανές με autofocus φακούς είναι αυτό:

https://www.scantips.com/lights/fieldofview.html

Έτσι μπορείτε κα κρατήσετε κάποιες σημειώσεις όσον αφορά τον τύπο της μηχανής και του φακού που χρησιμοποιείτε, ώστε να γνωρίζετε εκ των προτέρων τις ρυθμίσεις που θα χρειαστείτε σε γενικές γραμμές αν θέλετε να κάνετε μια προεργασία.

Ελπίζω αυτή μου η σημείωση που τη δημιούργησα κυρίως για προσωπική μου χρήση, να φανεί χρήσιμη και σε άλλους ερασιτέχνες και αρχάριους θιασώτες της τέχνης της φωτογραφίας.

Ακολουθούν παραδείγματα φωτογραφιών:

Εστιακό μήκος φακού 55mm, διάφραγμα 5,6, ISO 200. Παρατηρούμε πως το εστιακό βάθος είναι μικρό και κυρίως επικεντρώνεται στην μπαταρία που είναι στο τοποθετημένη στη μέση της πεντάδας. Συγκεκριμένα οι δύο μπαταρίες που είναι μπροστά και πίσω από αυτήν  είναι ιδιαίτερα ανεστίαστες.  Μπορείτε να κάνετε κλικ στις φωτογραφίες για μεγένθυση.

Εστιακό μήκος φακού 55mm, διάφραγμα 14, ISO 200. Παρατηρούμε πως το εστιακό βάθος έχει πλέον διευρυνθεί καλύπτοντας πιο αποτελεσματικά τις δύο μπαταρίες μπροστά και πίσω από την κεντρική, αλλά αυξάνοντας επίσης συνολικά το βάθος πεδίου, δίνοντας εστίαση σε περισσότερο χώρο που περιλαμβάνει τα αντικείμενα.

Στις επόμενες δύο φωτογραφίες που ακολουθούν παρουσιάζεται το εύρος της εστίασης όπου στην πρώτη περίπτωση είναι περιορισμένο και μας δίνει μικρό βάθος πεδίου γύρω από το σημείο εστίασης, ενώ στην δεύτερη αγγίζει σχεδόν το άκρο της φωτογραφίας μας δίνοντας μας μεγαλύτερο βάθος πεδίου και καλύτερη εστίαση σε περισσότερα αντικείμενα.

Εστιακό μήκος φακού 18mm, διάφραγμα 3,5, ISO 200.

Εστιακό μήκος φακού 18mm, διάφραγμα 8, ISO 400. Σε αυτή την περίπτωση ανέβασα το ISO στα 400 γιατί λόγω του στενότερου διαφράγματος περνά λιγότερο φως στον αισθητήρα.  Ωστόσο είναι προφανές το αποτέλεσμα στο μεγαλύτερο βάθος πεδίου που ανέφερα προηγουμένως.

Οι επόμενες δύο φωτογραφίες έχουν διαφορετικά δεδομένα. Η πρώτη είναι τραβηγμένη από κοντά και η δεύτερη τραβηγμένη από πιο μακριά με τη χρήση του zoom φακού σε μεγαλύτερο εστιακό μήκος. Το αντικείμενο φαίνεται να έχει σχεδόν το ίδιο μέγεθος και στις δύο περιπτώσεις, αλλά υπάρχει διαφορά στο βάθος πεδίου όπου στην πρώτη περίπτωση το μικρότερο εστιακό μήκος του φακού σε συνδυασμό με το μεγάλο f (πιο στενό διάφραγμα), μας δίνει και μεγαλύτερο βάθος πεδίου (και βάθος εστίασης ταυτόχρονα), ενώ στην δεύτερη περίπτωση ο φακός zoom με μικρότερο f (πιο ανοιχτό διάφραγμα) περιορίζει το βάθος πεδίου και το βάθος εστίασης, εστίαζοντας κυρίως στο αντικείμενο που σκοπεύουμε.

Εστιακό μήκος φακού 35mm, διάφραγμα 9, ISO 400. Παρατηρείτε πως φαίνεται στα αριστερά και το άκρο του μπλε μπουκαλιού, αλλά διακρίνεται πίσω δεξιά το ποτήρι σχεδόν στο σύνολο της διαμέτρου του.

Εστιακό μήκος φακού 50mm, διάφραγμα 5.6, ISO 400. Η μπαταρία παρουσιάζει σχεδόν το ίδιο μέγεθος με την από πάνω φωτογραφία αλλά εξαιτίας του μεγαλύτερου εστιακού μήκους του φακού, όπως και του μικρότερου f (μεγαλύτερο διάφραγμα), έχει περιορισμένο βάθος πεδίου και βάθος εστίασης. Συγκεκριμένα το μπουκάλι με το νερό στα αριστερά δεν φαίνεται καθόλου, το ποτήρι με το νερό πίσω δεξιά ίσα που διακρίνεται, αλλά και οι άλλες δύο μπαταρίες που συνοδεύουν το κεντρικό αντικείμενο σκόπευσης την κεντρική μπαταρία είναι αρκετά θολές.

Ηλίας Πεντίκης,  Πέμπτη 21/06/2012